UEFI, BIOS, LEGACY, MBR, GPT Nedir????

BIOS 

Bilgisayar kullanmış herkes BIOS nedir, duymuştur. Açılımı “Basic Input/Output System” yani “Temel Giriş-Çıkış Sistemi” olan BIOS; bilgisayarın açılıp kapanmasını, donanım elemanlarının birbiriyle iletişimini, ve bu donanımların çalışmasını kontrol eden, bilgisayarın anakartında bulunan bir yazılımdır. Bilgisayar HDD ile başlatılırsa; HDD'nin ilk sektörünü okur. Burada okuduğu kısmı çalıştırır. Çalıştırılan bu bölge MBR (Master Boot Record) olarak adlandırılır. 16 bit mimariye uygun olan BIOS zaman içinde pek gelişmedi, ancak donanım elemanları gün geçtikçe iyileşti. Bu nedenle bu donanım elemanlarının daha verimli çalışması için UEFI isimli bir teknoloji geliştirildi.

UEFI

Açılımı “Unified Extensible Firmware Interface” yani, “Birleşik Genişletilmiş Yazılım Arayüzü” olarak çevirebileceğimiz UEFI aslında bir anlamda anakartta yer alan küçük bir işletim sistemi. BIOS’un yerini alan UEFI’ya eski bilgisayarlarda rastlayamazsınız. BIOS’un daha gelişmişi olarak adlandırabileceğimiz UEFI; bilgisayarın daha hızlı açılmasını, donanım elemanlarının daha uyumlu çalışmasını sağlarken, aynı zamanda güvenliği daha üst seviyeye çıkarıyor.

MBR

MBR günümüzde hala kullanılan, biraz daha eski; disk bölümlerini yönetmek için geliştirilmiş bir sistemdir. MBR (Master Boot Record), sabit diskin ilk sektörüdür. İki kısımdan oluşur:

1. Master Boot Code: Çalıştırılabilir (execute) olan kısım.
2. Master Partition Table: HDD için bölümlerin haritası. En çok 4 bölüm tutabilir. Bu sebeple 4 bölümden (birincil bölüm veya primary partition) fazlaya ayırmak gerekirse, diskin "genişletilmiş bölüm (extensable partititon)" özelliğinden yararlanılır. Genişletilmiş bölüm en fazla 1 adet olabilir. Fakat altında sınırsız bölüm barındırabilir. Altında olan her bölüme "mantiksal bölüm (logical partititon)" denir.

GPT

GPT ise UEFI ile gelen bir özelliktir. MBR gibi diskin bölümlerini düzenler, ama daha etkili ve verimli bir sistemdir. UEFI olan bir sisteminiz varsa, GPT kullanmaktasınız. Depolama alanı olarak MBR’den daha öndedir. MBR 2TB gibi bir bölüm sınırı koyarken, GPT’de 9.44 ZB gibi bir sınır mevcuttur. Windows’un her bölüm için verdiği maksimum disk kapasitesinin 256 TB olduğunu anımsarsak, daha büyük ihtiyaçlar için GPT’nin işe yarar bir teknoloji olduğunu görebiliriz.

Bilgisayar Açılış Boot Süreci:

• BIOS süreci (eski süreç)

BIOS ----(HDD)----> MBR ----> Bootloader ----> OS
• 
  

• UEFI sonrası yeni süreç:

UEFI ----(HDD)----> Bootloader ----> OS
• 
  

• UEFI sonrası, BIOS uyumlu kurulmuş bir disk üzerinde işletim sistemini başlatma:

UEFI ----(HDD)----> MBR ----> Bootloader ----> OS

SECURE BOOT

UEFI ile gelen bir özellik. Manuel olarak devre dışı birakilabilmektedir. Açılacak olan işletim sisteminin önyükleyicisinin anahtarı, UEFI içerisindeki anahtarlarla uyuşması gerekiyor.

Bu sistemle rastgele bir kullanıcının USB'den istediği gibi işletim sistemini çalıştırması engellenmiş oluyor.


Tavsiyem; Daha çok 2016 sonrası üretilen cihazlar için öneriyorum; fakat Windows 10 kullanan her cihazda kullanılabilir diye düşünüyorum. Özellikle 2016 sonrası cihazlarda UEFI formatıyla kurulum yapıldığında cihaz daha sağlıklı çalışıyor ve cihazdan daha iyi performans alınabiliyor. Hatta windows 10 LEGACY olarak kurulduğunda yavaşlama,donma ve mavi ekran hataları alan cihazlar görülebiliyor.